Wśród wielu tematów dotyczących Gdyni w latach II wojny światowej (Gotenhafen) jednym z wciąż najmniej zbadanych jest zagadnienie obecności (i pracy) na terenie miasta jeńców wojennych różnej narodowości. Tutaj, obok funkcjonowania szeregu komand roboczych (początkowo Stalagu XX A Thorn, następnie zaś Stalagu XX B Marienburg), należy wymienić istnienie przejściowego obozu jenieckiego podlegającego Niemieckiej Marynarce Wojennej (Kriegsmarine) - Marlagu (Dulagu) Gotenhafen.
Dotychczas datowano powstanie obozu na początek 1943 r. W świetle najnowszych opracowań i źródeł, które udało się odszukać w niemieckich zbiorach, okazuje się, że to nieprawda.
Dotychczas datowano powstanie obozu na początek 1943 r. W świetle najnowszych opracowań i źródeł, które udało się odszukać w niemieckich zbiorach, okazuje się, że to nieprawda.
Marlag Gotenhafen został powołany do życia formalnie na mocy rozkazu z 14 sierpnia 1941 r. Po raz pierwszy w wykazie obozów jenieckich zostaje wymieniony już miesiąc później, 15 września. Co zastanawiające jednak, w comiesięcznych sprawozdaniach na temat liczebności jeńców wojennych pozostających w niewoli niemieckiej, Marlag Gotenhafen nie jest wymieniany aż do końca 1942 r. (i tu prawdopodobnie leży przyczyna, dlaczego do tej pory datowano jego powstanie dopiero na zimę 1943 r.)
W latach 1943-1944 w obozie przebywało najczęściej 100-110 schwytanych marynarzy. Większość z nich stanowili marynarze sowieccy. Tylko początkowo (do połowy 1943 r.) stosunkowo dużą, bo liczącą 40-50 osób grupę, stanowili Francuzi. W późniejszym okresie ich liczba spadła do około 30. Ostatni ślad w źródłach o istnieniu Marlagu Gotenhafen to zapis z października 1944 r.
Marlag Gotenhafen był niewielkim obozem przejściowym - służył więc wyłącznie do krótkiego przetrzymywania schwytanych żołnierzy i marynarzy flot handlowych (w tym czasie następowała ich rejestracja). Dopiero stamtąd jeńcy byli transportowani do stałych obozów. Głównym obozem pozostającym pod władzą administracji Kriegsmarine, był Marlag-Milag Nord, położony obok wsi Westertimke (30 km na północny-wschód od Bremy). Podobne do gdyńskiego obozy przejściowe dla schwytanych marynarzy znajdowały się również w Szczecinie i Darłowie.
Niestety, nie wiadomo, gdzie dokładnie mieścił się Marlag Gotenhafen. Instynktownie należałoby wskazać zapewne na tereny Oksywia czy Obłuża , ale nie można wykluczyć, że obóz znajdował się na terenach portu na wysokości Grabówka (wszak tam zlokalizowano szereg innych obozów: pracy przymusowej czy podobóz KL Stutthof).
Poglądowo, jako ilustrację do wpisu, zamieściłem trzy fragmentu planu Gdyni z kwietnia 1942 r.
W latach 1943-1944 w obozie przebywało najczęściej 100-110 schwytanych marynarzy. Większość z nich stanowili marynarze sowieccy. Tylko początkowo (do połowy 1943 r.) stosunkowo dużą, bo liczącą 40-50 osób grupę, stanowili Francuzi. W późniejszym okresie ich liczba spadła do około 30. Ostatni ślad w źródłach o istnieniu Marlagu Gotenhafen to zapis z października 1944 r.
Marlag Gotenhafen był niewielkim obozem przejściowym - służył więc wyłącznie do krótkiego przetrzymywania schwytanych żołnierzy i marynarzy flot handlowych (w tym czasie następowała ich rejestracja). Dopiero stamtąd jeńcy byli transportowani do stałych obozów. Głównym obozem pozostającym pod władzą administracji Kriegsmarine, był Marlag-Milag Nord, położony obok wsi Westertimke (30 km na północny-wschód od Bremy). Podobne do gdyńskiego obozy przejściowe dla schwytanych marynarzy znajdowały się również w Szczecinie i Darłowie.
Niestety, nie wiadomo, gdzie dokładnie mieścił się Marlag Gotenhafen. Instynktownie należałoby wskazać zapewne na tereny Oksywia czy Obłuża , ale nie można wykluczyć, że obóz znajdował się na terenach portu na wysokości Grabówka (wszak tam zlokalizowano szereg innych obozów: pracy przymusowej czy podobóz KL Stutthof).
Poglądowo, jako ilustrację do wpisu, zamieściłem trzy fragmentu planu Gdyni z kwietnia 1942 r.
Być może uda się jeszcze odnaleźć materiały, które dadzą odpowiedzi na te i inne pytania, związane z jeńcami wojennymi przebywającymi w niewoli niemieckiej na terenie Gdyni w latach II wojny światowej.
Czy wiesz, że…
… 24 i 28 września 1944 r. w Gdańsku internowano kilkudziesięciu marynarzy z czterech jednostek fińskich? Ruch ten ze strony Niemców był podyktowany zmianą frontu dotychczasowego sojusznika, Finlandii, która wpierw 4 września podpisała zawieszenie broni, a piętnaście dni później rozejm z ZSRS. Początkowo Finów umieszczono pod strażą w Domu Rzemiosł. Po tym, jak odrzucili propozycję pływania na statkach pod niemiecką banderą handlową czy walki po stronie Niemiec, zostali skierowani do KL Stutthof. Było to jawne złamanie prawa międzynarodowego.
Jeśli dysponują Państwo informacjami, na podstawie których można byłoby uzupełnić historię Marlagu Gotenhafen lub jakiekolwiek inne, a dotyczące jeńców wojennych w Gdyni w latach II wojny światowej - proszę o kontakt.
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Marlag Gotenhafen - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).
Czy wiesz, że…
… 24 i 28 września 1944 r. w Gdańsku internowano kilkudziesięciu marynarzy z czterech jednostek fińskich? Ruch ten ze strony Niemców był podyktowany zmianą frontu dotychczasowego sojusznika, Finlandii, która wpierw 4 września podpisała zawieszenie broni, a piętnaście dni później rozejm z ZSRS. Początkowo Finów umieszczono pod strażą w Domu Rzemiosł. Po tym, jak odrzucili propozycję pływania na statkach pod niemiecką banderą handlową czy walki po stronie Niemiec, zostali skierowani do KL Stutthof. Było to jawne złamanie prawa międzynarodowego.
Jeśli dysponują Państwo informacjami, na podstawie których można byłoby uzupełnić historię Marlagu Gotenhafen lub jakiekolwiek inne, a dotyczące jeńców wojennych w Gdyni w latach II wojny światowej - proszę o kontakt.
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Marlag Gotenhafen - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).