Przełom XX w. i XXI w. przyniósł znaczny wzrost zainteresowania historią lokalną w Gdańsku. To rzecz dziś oczywista, kilkakrotnie już opisywana przez historyków, socjologów, kulturoznawców czy publicystów. Jednym z przejawów tego procesu było m. in. zaangażowanie w badania nie tylko zawodowych historyków, archiwistów czy historyków sztuki, ale całej rzeszy pasjonatów. Pojawił się też szereg nowych narzędzi, z Internetem na czele (witryny, fora internetowe, biblioteki cyfrowe), dzięki którym - jak nigdy wcześniej - łatwo jest nie tylko wspólnie dyskutować czy pracować, ale też i publikować wyniki swojej pracy.

Poza czasopismami (chociażby kapitalne "30 Dni"!) na księgarskich półkach zawitały na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat pierwsze monograficzne, popularnonaukowe opracowania poświęcone wybranym dzielnicom czy osiedlom miasta.

Za pionierskie na tym polu należy uznać 17 zeszytów wydanych w serii "Miasto jak Ogród", które ukazały się w latach 1996-2005. Choć bardzo skromne pod względem objętości, a samej historii nadto poświęcano w tych publikacjach nie więcej, niż 3-4 strony, to jednak były to pierwsze, odrębne wydawnictwa poświęcone lokalnej historii - historii poszczególnych dzielnic czy osiedli właśnie. Opisano wówczas: Brętowo (1996), Brzeźno (1997), Letnicę (1998), Chełm, Nowy Port, Orunię, Stogi (2000), Piecki-Migowo, Śródmieście i Dolne Miasto (2001), Wyspę Sobieszewską, Stare Przedmieście, Dolną Oliwę i Przymorze, Osowę (2002), Błonie-Rudniki, Strzyżę (2003) oraz Suchanino i Aniołki, Olszynkę (2005).

Jeszcze w 1998 r. pojawiła się drobna praca (46 stron...) poświęcona Jasieniu (M. Kasperowicz), ale tak naprawdę dopiero rok 2004 otworzył początek nowej serii, w ramach której pojawiły się kolejne (w postaci odrębnych, liczących zazwyczaj w przedziale 180-300 stron) prace w całości poświęcone gdańskim osiedlom czy dzielnicom. W 2004 r. pojawiły się dwa wydawnictwa: o Brzeźnie (W.Nocny) oraz znów o Jasieniu (tym razem M. Nowickiej). Na dalsze nie trzeba było długo czekać. Wymieńmy je w kolejności chronologicznej: Orunia, Stare Szkoty i Lipce (J.Samp, 2005), Nowy Port (W.Nocny, 2005), Stogi (W.Nocny, 2006), Oliwa (A.Kromer, 2007), Wyspa Sobieszewska (W.Nocny, 2008), Jelitkowo (W.Nocny, 2009), Stare Miasto (J.Bardon-Piórkowska, 2010), Letnica (W.Nocny, 2011), Dolny Wrzeszcz i Zaspa (J.Daniluk, J.Wasielewski, 2012).

Powyższe prace różnie możnie oceniać pod względem rzetelności czy wyczerpania tematu, natomiast wspólnym mianownikiem jest dla nich wszystkich fakt, że starały się podsumować stan badań i opisać w zarysie historie poszczególnych części Gdańska. Pominąłem tutaj szereg zresztą innych prac - albumów ze zdjęciami czy pocztówkami, tomików wspomnień, zbiorów artykułów.

Nadal jednak pozostaje wiele terenów "niezagospodarowanych" przez badaczy. I tutaj naprzeciw oczekiwaniom wyszło ostatnio Muzeum Gdańska, przygotowując pierwszy tom zupełnie nowej serii: Historie Gdańskich Dzielnic. Grupa zawodowych historyków "na warsztat" wzięła... Chełm. Wynik ich pracy przyjął formę niezwykle pięknie wydanej książki liczącej 375 stron. Co ważne, wydaniu książki towarzyszy (już od pewnego czasu) szereg innych wydarzeń: prezentacja plenerowej wystawy o historii dzielnicy, zresztą na samym Chełmie, a także seria popularnonaukowych wykładów. Miałem zaszczyt znaleźć się wśród autorów tejże pracy.

Muzeum Gdańska już dziś planuje kolejny tom, o następnej dzielnicy Gdańska... której? Cóż, tutaj potrzymam jeszcze w tajemnicy :)

Już teraz jednak zapraszam Państwa na promocję pierwszego tomu z serii Historie Gdańskich Dzielnic, która odbędzie się 1 marca (w czwartek), o godz. 17.00 w Ratuszu Głównego Miasta (Wielka Sala Wety). Na spotkaniu książka będzie do nabycia w promocyjnej cenie 39,00 PLN (w normalnej sprzedaży będzie ona kosztowała nieco więcej, bowiem 47,00 PLN).

Zapraszam!