[Tekst, pierwotnie opublikowany 20 czerwca 2020 r., został 1 lipca 2020 r. poprawiony dzięki zwróceniu uwagi na błędną lokalizację dworku Rejerowo na zdjęciu lotniczym z 1929 r. Dziękuję za spostrzegawczość Panu Krzysztofowi Wasilewskiemu]
Czy ktoś z Państwa kiedykolwiek słyszał o Rejerowie..? Domyślam się, że przytłaczająca większość - nigdy. Rejerowo to spolszczona nazwa niewielkiego majątku, jaki jeszcze jakieś 150 lat temu istniał w miejscu, gdzie dziś znajduje się pętla tramwajowa przy Węźle Kliniczna, przebiega al. Marynarki Polskiej oraz stoją zabudowania w południowej części osiedla Zielony Trójkąt.
Rejerowo na planie z około 1870 r. (APG).
Czy ktoś z Państwa kiedykolwiek słyszał o Rejerowie..? Domyślam się, że przytłaczająca większość - nigdy. Rejerowo to spolszczona nazwa niewielkiego majątku, jaki jeszcze jakieś 150 lat temu istniał w miejscu, gdzie dziś znajduje się pętla tramwajowa przy Węźle Kliniczna, przebiega al. Marynarki Polskiej oraz stoją zabudowania w południowej części osiedla Zielony Trójkąt.
Rejerowo na planie z około 1870 r. (APG).
Majątek został założony (de facto wydzielony) w 1740 r. przez Christiana Schrödera, ówczesnego właściciela Młynisk. Rejerowo powstało mniej więcej w połowie drogi między "głównymi" Młyniskami a traktem łączącym Gdańsk z Oliwą. Na zachód od majątku biegła po łuku polna szosa prowadząca do folwarku osady Nowe Szkoty.
Posiadłość pierwotnie nosiła nazwę Reichershof (XIII w.) / Reihershof (1807). w XIX w.. utrwaliła się nazwa uproszczona do formy Reiershof (1835, 1870) / Reyershof (1820, 1879), choć niejednokrotnie i tak zapisywano go błędnie jako Reigershof (1837) czy Regiershof (1883). Wymiennie Rejerowo określane było także po prostu Małymi Młyniskami (Klein Schellmühl).
Etymologia Rei(c)hershof nie jest znana. Nie wiadomo, czy nazwa majątku odnosiła się do czapli (niem. der Reiher), czy też do nazwiska jakiejś postaci.
Rejerowo na planie z 1807 r. (zbiory prywatne).
Niewiele wiadomo o samym Rejerowie, o jego wyglądzie, mieszkańcach i właścicielach. Na kartach historii pojawia się tak naprawdę tylko raz, podczas oblężenia z 1813 r. W pobliżu wojska oblegające twierdzę Gdańsk ustawiły jedną z baterii artyleryjskich.
Bodaj najlepiej uwiecznione zostało Rejerowie na zachowanych planach z lat 30. XIX w. oraz z około 1870 r. Widać na nich niewielki dworek, kilka mniejszych zabudowań majątku, dwa stawy założone po obu stronach drogi prowadzącej na południe, a na tyłach niemały ogród, z równo rozplanowanymi alejkami.
Rejerowo na planie z 1837 r. (zbiory prywatne).
W przeciwieństwie do "głównych" Młynisk (tzw. Dużych Młynisk), które stały się dzielnicą Gdańska dopiero z początkiem kwietnia 1914 r (wcześniej jednak uszczuplano ich obszar, choćby w latach 1906-1907, sprzedając część ziem pod nowe osiedla), Rejerowo zostało włączone w granice miasta już w 1877 r. Teren dawnego majątku został przypisany do adresu nowowytyczonej Schellmühler Weg 3-7 (dziś to rejon ul. Okrąg, choć sama Schellmühler Weg to dawna nazwa ul. Klinicznej, biegnącej dziś już "tylko" po drugiej stronie al. Marynarki Polskiej). Administracyjnie obszar Rejerowa zaliczono wówczas do Wrzeszcza.
Od ostatniego właściciela dworku Michaela Wegnera teren zakupił Schnibbe. Nie wiadomo jednak, czy dokonał tego Georg Rudolf (1819-1876), czy może już jego syn, Georg Wilhelm (1853-1932). Tak czy owak, to właśnie ten drugi założył i przez wiele lat prowadził na terenie dawnego Rejerowa (wykorzystując częściowo przynajmniej dawny ogród majątku) znane w Gdańsku i okolicy przedsiębiorstwo: szkółkę drzew ozdobnych i ogrodnictwo Schnibbe-Handels-Gärtnerei. Schnibbe dał się poznać także jako wieloletni przewodniczący Towarzystwa Budowy Ogrodów. Co ciekawe, także i jego syn Gerhard kontynuował tradycje rodzinne (też był dyplomowanym inżynierem ogrodnictwa).
Obszar dawnego Rejerowa na planie z 1908 r. (PAN BG).
Na pozostałej części dawnego Rejerowa (pod pod numerem Schellmühler Weg 7) nowy właściciel działki - Carl Bunkowski - zbudował fabrykę zapałek, która w tym miejscu działała najpóźniej już od 1879 r.
Na początku XX w. były jednak zachowane jeszcze oba stawy (choć chyba spuszczono z nich wodę), dworek i ogrodnictwo. Wykorzystując tereny tego ostatniego zbudowano nowe osiedle - Zielony Trójkąt (proj. Otto Kloeppel), oddane do użytku w 1921 r. Zniknęły także do tego czasu ślady po stawach.
Obszar dawnego Rejerowa na planie z 1920 r. (PAN BG).
Wszystko wskazuje na to, że na zachowanych zdjęciach lotniczych z 1929 r. właśnie prezentujących osiedle Zielony Trójkąt (oznaczone kolorem żółtym) uchwycono także i ostatni w istocie ślad po Rejerowie - budynek samego dworku (oznaczony kolorem czerwonym). Na fotografiach widać także (wytyczoną w 1926 r.) główną, nową drogą prowadzącą do Nowego Portu - czyli ówczesną Paul-Benecke-Weg, a dziś w tym miejscu biegnącą al. Marynarki Polskiej, zabudowania fabryki zapałek (oznaczone kolorem niebieskim) oraz posiadłość i (schowany za drzewami, a do dziś istniejący) dwór Młyniska (oznaczony kolorem zielonym).
Losy Rejerowa przypominają historie podobnych mu, niewielkich majątków, jak chociażby nieodległego Brunowa (Brunshof) czy Hermanowa (Hermannshof), które na przełomie XIX i XX w. wchłonął rozrastający się Wrzeszcz. W przeciwieństwie jednak do wymienionych majątków, Rejerowo nie doczekało się żadnego upamiętnienia. Po Brunowie i Hermanowie pozostały przynajmniej do 1945 r. nazwy ulic - Brunshofer Weg (pierwotna nazwa dzisiejszej ul. Ludwika Waryńskiego w Dolnym Wrzeszczu) oraz Hermannshofer Weg (pierwotna nazwa ul. Józefa Wasowskiego w Górnym Wrzeszczu).
Majątek Rejerowa zniknął i nie pozostał po nim praktycznie żaden ślad. Jedynym badaczem, który do tej pory pokusił się o opublikowanie podstawowych informacji o Rejerowie, jest dr. hab. Sławomir Kościelak, który zawarł je w haśle "Młyniska" w Gedanopedii.
Jeśli dysponują Państwo informacjami, na podstawie którego można byłoby uzupełnić dzieje majątki Rejerowo – proszę o kontakt.
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Zapomniane Rejerowo - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).
Posiadłość pierwotnie nosiła nazwę Reichershof (XIII w.) / Reihershof (1807). w XIX w.. utrwaliła się nazwa uproszczona do formy Reiershof (1835, 1870) / Reyershof (1820, 1879), choć niejednokrotnie i tak zapisywano go błędnie jako Reigershof (1837) czy Regiershof (1883). Wymiennie Rejerowo określane było także po prostu Małymi Młyniskami (Klein Schellmühl).
Etymologia Rei(c)hershof nie jest znana. Nie wiadomo, czy nazwa majątku odnosiła się do czapli (niem. der Reiher), czy też do nazwiska jakiejś postaci.
Rejerowo na planie z 1807 r. (zbiory prywatne).
Niewiele wiadomo o samym Rejerowie, o jego wyglądzie, mieszkańcach i właścicielach. Na kartach historii pojawia się tak naprawdę tylko raz, podczas oblężenia z 1813 r. W pobliżu wojska oblegające twierdzę Gdańsk ustawiły jedną z baterii artyleryjskich.
Bodaj najlepiej uwiecznione zostało Rejerowie na zachowanych planach z lat 30. XIX w. oraz z około 1870 r. Widać na nich niewielki dworek, kilka mniejszych zabudowań majątku, dwa stawy założone po obu stronach drogi prowadzącej na południe, a na tyłach niemały ogród, z równo rozplanowanymi alejkami.
Rejerowo na planie z 1837 r. (zbiory prywatne).
W przeciwieństwie do "głównych" Młynisk (tzw. Dużych Młynisk), które stały się dzielnicą Gdańska dopiero z początkiem kwietnia 1914 r (wcześniej jednak uszczuplano ich obszar, choćby w latach 1906-1907, sprzedając część ziem pod nowe osiedla), Rejerowo zostało włączone w granice miasta już w 1877 r. Teren dawnego majątku został przypisany do adresu nowowytyczonej Schellmühler Weg 3-7 (dziś to rejon ul. Okrąg, choć sama Schellmühler Weg to dawna nazwa ul. Klinicznej, biegnącej dziś już "tylko" po drugiej stronie al. Marynarki Polskiej). Administracyjnie obszar Rejerowa zaliczono wówczas do Wrzeszcza.
Od ostatniego właściciela dworku Michaela Wegnera teren zakupił Schnibbe. Nie wiadomo jednak, czy dokonał tego Georg Rudolf (1819-1876), czy może już jego syn, Georg Wilhelm (1853-1932). Tak czy owak, to właśnie ten drugi założył i przez wiele lat prowadził na terenie dawnego Rejerowa (wykorzystując częściowo przynajmniej dawny ogród majątku) znane w Gdańsku i okolicy przedsiębiorstwo: szkółkę drzew ozdobnych i ogrodnictwo Schnibbe-Handels-Gärtnerei. Schnibbe dał się poznać także jako wieloletni przewodniczący Towarzystwa Budowy Ogrodów. Co ciekawe, także i jego syn Gerhard kontynuował tradycje rodzinne (też był dyplomowanym inżynierem ogrodnictwa).
Obszar dawnego Rejerowa na planie z 1908 r. (PAN BG).
Na pozostałej części dawnego Rejerowa (pod pod numerem Schellmühler Weg 7) nowy właściciel działki - Carl Bunkowski - zbudował fabrykę zapałek, która w tym miejscu działała najpóźniej już od 1879 r.
Na początku XX w. były jednak zachowane jeszcze oba stawy (choć chyba spuszczono z nich wodę), dworek i ogrodnictwo. Wykorzystując tereny tego ostatniego zbudowano nowe osiedle - Zielony Trójkąt (proj. Otto Kloeppel), oddane do użytku w 1921 r. Zniknęły także do tego czasu ślady po stawach.
Obszar dawnego Rejerowa na planie z 1920 r. (PAN BG).
Wszystko wskazuje na to, że na zachowanych zdjęciach lotniczych z 1929 r. właśnie prezentujących osiedle Zielony Trójkąt (oznaczone kolorem żółtym) uchwycono także i ostatni w istocie ślad po Rejerowie - budynek samego dworku (oznaczony kolorem czerwonym). Na fotografiach widać także (wytyczoną w 1926 r.) główną, nową drogą prowadzącą do Nowego Portu - czyli ówczesną Paul-Benecke-Weg, a dziś w tym miejscu biegnącą al. Marynarki Polskiej, zabudowania fabryki zapałek (oznaczone kolorem niebieskim) oraz posiadłość i (schowany za drzewami, a do dziś istniejący) dwór Młyniska (oznaczony kolorem zielonym).
Losy Rejerowa przypominają historie podobnych mu, niewielkich majątków, jak chociażby nieodległego Brunowa (Brunshof) czy Hermanowa (Hermannshof), które na przełomie XIX i XX w. wchłonął rozrastający się Wrzeszcz. W przeciwieństwie jednak do wymienionych majątków, Rejerowo nie doczekało się żadnego upamiętnienia. Po Brunowie i Hermanowie pozostały przynajmniej do 1945 r. nazwy ulic - Brunshofer Weg (pierwotna nazwa dzisiejszej ul. Ludwika Waryńskiego w Dolnym Wrzeszczu) oraz Hermannshofer Weg (pierwotna nazwa ul. Józefa Wasowskiego w Górnym Wrzeszczu).
Majątek Rejerowa zniknął i nie pozostał po nim praktycznie żaden ślad. Jedynym badaczem, który do tej pory pokusił się o opublikowanie podstawowych informacji o Rejerowie, jest dr. hab. Sławomir Kościelak, który zawarł je w haśle "Młyniska" w Gedanopedii.
Jeśli dysponują Państwo informacjami, na podstawie którego można byłoby uzupełnić dzieje majątki Rejerowo – proszę o kontakt.
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Zapomniane Rejerowo - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).