Rok temu, w listopadzie 2020 r., w 100. rocznicę proklamowania do życia powersalskiego Wolnego Miasta Gdańska (1920-1939) planowana, międzynarodowa konferencja naukowa nie odbyła się. Powód był oczywisty - pandemia Covid-19. W istocie także i w pierwszej połowie bieżącego roku nie było pewności, czy przesuniętą o 12 miesięcy konferencję uda sie zorganizować... Dziś, zaledwie kilka dni przed jej uroczystą inauguracją wydaje sie, że nic jej już nie zagrozi...
Od 4 do 6 listopada br. w Dworze Artusa oraz w Europejskim Centrum Solidarności odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa zatytułowana "Niechciany kompromis? Wolnego Miasto Gdańsk (1920-1939)". Zaplanowano ponad 20 referatów, które wygłoszoną badacze z kilku krajów, poza Polską także z Niemiec, Włoch oraz Wielkiej Brytanii. Program zapowiada się nader obiecująco (vide niżej) - wiele wątków będzie poruszone po raz pierwszy, a w szczególności w kontekście dziejów Wolnego Miasta Gdańska. Liczę osobiście na żywe dyskusje.
W organizację konferencji została zaangażowana spora grupa osób i instytucji. Wśród organizatorów znaleźli się (w kolejności alfabetycznej): prof. dr Grzegorz Berent, dr hab. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk, dr Jacek Friedrich, Basil Kerski, prof. dr Edmund Kizik, prof. dr Peter Oliver Loew, Adrian Mitter, prof. dr. Milos Reznik, prof. dr. Luciano Segrato oraz dr Ewa Szymańska. Instytucjami wśród organizatorów są: Deutsche Polen-Institut Darmstadt, Deutsches Historishes Institut Warschau, Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Herder-Institut Marburg, Muzeum Gdańska, Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum Narodowe w Gdańsku oraz Instytut Kaszubski.
Poniżej przedstawiam program, który przepisałem z oficjalnego zaproszenia. Dla uczytelnienia pominąłem wersje obcojęzyczne sekcji, jak i tytuły referatów (językami konferencji, poza oczywiście jęz. polskim, jest także jęz. angielski oraz niemiecki; zapewniono tłumaczenia symultaniczne).
Uwzględniłem też ostatnią zmianą, wynikającą z prośby dr hab. Jacka Friedricha, który z powodu nagłego wyjazdu służbowego, nie będzie mógł w czwartek rano pojawić się na konferencji - zamieniłem się więc (za akceptacją organizatorów) "miejscami" (pierwotnie miałem mieć wystąpienie w piątek późnym popołudniem).
4 listopada (czwartek), Dwór Artusa
17.00 uroczyste otwarcie
koncert Capella Gedanensis (dyrygent Rafał Kłoczko)
debata inauguracyjna "Czym było Wolne Miasto?"
- paneliści: dr hab. Jacek Friedrich, prof. dr Peter Oliver Loew, moderator: Basil Kerski
przyjęcie
5 listopada (piątek), Europejskie Centrum Solidarności
9.00-10.45 Sekcja I - Wolne Miasta przed Wolnym Miastem
1) Wolne Miasto Frankfurt 1816-1866 prof. dr Ralf Roth (Frankfurt)
2) Wolne Miasto Kraków prof. dr Andrzej Chwalba (Kraków)
3) Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk prof. dr Milos Reznik (Warszawa)
dyskusja
przerwa na kawę
11.15-13.00 Sekcja II - Wolne Miasto Gdańsk - perspektywy wewnętrzne
4) Konstytucja WMG w perspektywie porównawczej dr Bennet Brämer (Berlin)
5) Symbolika Wolnego Miasta dr hab. Jacek Friedrich (Gdańsk) [uwaga! Zmiana programu! Tu będzie referat nr 13!]
6) Migracje do Wolnego miasta i z Wolnego Miasta prof. dr Grzegorz Berendt (Gdańsk)
dyskusja
przerwa na obiad
14.30-16.45 Sekcja II, część 2
7) Wolne Miasto Gdańsk jako centrum legalnego i nielegalnego handlu Adrian Mitter (Toronto/Marburg)
8) Polska polityka wobec WMG prof. Marek Kornat (Warszawa)
9) Gdańsk, Gdynia a francuski kapitał w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym dr Jerzy Łazor (Warszawa)
10) Niemożliwa oferta. Gospodarka i finanse Wolnego Miasta Gdańska Luciano Segrato (Firenze/Gdańsk)
dyskusja
17.15-19,45 Sekcja II, część 3
11) Międzywojenna stocznia gdańska (Danziger Werft) jako polska współwłaność oraz sytuacja jej polskich pracowników 1918-1939 Andrzej Trzeciak (Gdańsk)
12) Ludwig Noe - przemysłowiec, inżynier, polityk i dyplomata dr Magdalena Staręga (Gdańsk)
13) Oblicza nowoczesność. Radio w Wolnym Mieście Gdańsku dr Jan Daniluk (Gdańsk) [uwaga! Zmiana programu! Tu będzie referat nr 5!]
14) Nazyfikacja przestrzeni publicznej w Wolnym Mieście Gdańsku (wybrane zagadnienia) Jagoda Załęska-Kaczko (Gdańsk)
15) Gdańska arkadia szpiegowska. Wolne Miasto jako miejsce konfrontacji i współpracy służb wywiadowczych państw europejskich prof. dr Wojciech Skóra (Słupsk)
dyskusja
6 listopada (sobota), Europejskie Centrum Solidarności
9.30-12.00 Sekcja IV - Porównania
16) Liga Narodów a Gdańsk prof. dr Martyn Housden (Bradford)
17) Zazdrosny o Gdańsk. Międzywojenne perspektywy z Kłajpedy prof. dr Ruth Leiserowitz (Warszawa)
18) Wolne Miasto Fiume, Wolne Terytorium Triestu: porównanie prof. dr Raoul Pupo, Patrick Karisen (Triest)
19) "Gdańsk nad Adriatykiem". Powojenne dyskysja o Wolnym Terytorium Triestu dr Marco Bresciani (Florencja)
dyskusja
przerwa na obiad
14:00-16:00 Sekcja V - Wolne Miasto Gdańsk - historia pamięci
20) Wolne Miasto Gdańsk żyje dalej prof. dr Peter Oliver Loew (Darmstadt)
21) Figury pamięci - interpreteacje - dialogi. Obraz Wolnego Miasta Gdańska w autobiografiach autorów pochodzenia żydowskiego dr hab Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk (Gdańsk)
22) WMG - między granicą realną a frontową dr Magdalena Sacha (Gdańsk)
dyskusja
16.00 podsumowanie