Temat hazardu w Generalnym Gubernatorstwie - to już zdradzę - jest tematem jednego z dwóch, wspomnianych wcześniej, artykułów naukowych, które powinienem w tym roku ukończyć.
Temat warszawskiego kasyna "wciągnął" mnie, i to bardzo, przyznaję się. Do tej pory udało mi się wiele informacji uzupełnić, ale to żmudna praca, bo stopień zarówno rozproszenia, jak i niekompletności bazy źródłowej jest w tym wypadku bardzo duży. Nie ułatwia sprawy też fakt, że w związku ze specyfką warszawskiego kasyna niemal nie ma jego reklam. To jest ewenement, wszystkie praktycznie inne kasyna - mniej lub bardziej - reklamowały się.
Na trop tego czasopisma wpadłem dzięki życzliwej podpowiedzi dr. Wojciecha Grotta z Działu Naukowego Muzeum II Wojny Światowej, który w trakcie badań nad doktoratem (opierającym się m. in. w dużej mierze właśnie na periodykach wydawanych w Generlanym Gubernatorstwie) natrafił na "Biuletyn kasyna gry w Warszawie". Kiedy przypadkiem podczas jednego ze spotkań dowiedział się, że interesuję się hazardem, podał trop, nie wiedząc jednak, co dokładnie może w wydawnictwie kasyna się znajdować.
Parę tygodni temu miałem okazję przebadać "Biuletyn kasyna gry w Warszawie", którego jedyne zachowanej egzemplarze (wg mojej najlepszej wiedzy) znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej. I bingo! Dzięki tej publikacji można dowiedzieć się wielu interesujących danych, ale bodaj najbardziej wartościowe są ilustracje! Dzięki nim możemy poznać wnętrza warszawskiego kasyna z czasów okupacji. Wydaje mi się, a to przypuszczenie graniczy niemal z pewnością, że nie były one po 1941 r. publikowane szerzej, a po 1945 r. - w ogóle. To unikatowa ikonografia.
Poniżej prezentuję wybrane z ilustracji. Dopowiem, że samo kasyno gry urządzono w dawnym polskim kasynie garnizonowym, na al. Szucha 29 (róg z ul. 6 Sierpnia). Tak, tak - tej al. Szucha. Przysłowiowy rzut beretem od kasyna znajdowała się okryta złą sławą siedziba warszawskiego gestapo. Zanim 19 października 1940 r. kasyno zostało otwarte, przeprowadzono generalną modernizacje wnętrz budynku. Udało mi się dotrzeć do autora projektu tej przebudowy - był nim wiedeński architekt Hans Pfann (1890-1973). To zresztą kolejny już trop w historii warszawskiego kasyna doby okupacji, który wiedzie do Wiednia i szerzej, Austrii...
Nie dotarłem dotąd do planu kasyna, ale chyba udało mi się z dużą dozą prawdopodobnieństwa odtworzyć układ pomieszczeń. Kasyno zajmowało przede wszystkim pierwsze piętro budynku. Na parterze znajdował się przestronny hol i szatnia, a być może też i część administracyjna. Po wejściu po schodach mijało się kasę (wymiana żetonów i pieniędzy), po czym wkraczało do dużej sali do gry w ruletkę. Dopiero z niej można było przejść do restauracji (bar oraz przylegająca sala ze stolikami), a po drugiej strony - do kolejnego pomieszczenia, niestety niesportretowanego na łamach "Biuletynu...". Moim zdaniem była to sala do gry w bakarata.
Ale dość pisania. Proszę spojrzeć na ilustracje! Było nowocześnie i elegancko, choć daleko było warszawskiej "jaskini gier" do przepychu, tak charatkerystycznego dla wnętrz kasyn zaprojektowanych pod koniec XIX w. czy jeszcze w latach 20. XX w. (Monako, San Remo, Baden-Baden, Sopot)...
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Unikatowe zdjęcia kasyna gry w Warszawie (1940-1941) - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).
ilustracje (wszystkie ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie):
01 Sala do gry w ruletkę - na koncu widać przejście do restauracji i baru.
02 Sala do gry w ruletkę - na końcu widać przejście do (najpewniej) sali do gry w bakarata.
03 Jeden ze stołów z ruletką.
04 Wejście do sal gry (widać fragment kasy).
05 Kasa (widok od strony schodów).
06 Bar
07 Sala ze stolikami (po prawej widać fragment baru).
08 Hol na partrze i po lewej schody wiodące do sal gier.