Tak się złożyło, że mimo uczęszczania w dzieciństwie i młodości do dwóch wrzeszczańskich szkół (wpierw do Szkoły Podstawowej nr 64 im. Marii Skłodowskiej-Curie, następnie zaś do II LO im. dr. Władysława Pniewskiego), nigdy nie odwiedziłem z klasą kina "Bajka", które mieściło się przy Jaśkowej Dolinie 14. Pamiętam jedynie wyjścia na seanse do niemniej legendarnych kinematografów "Zawisza" czy "Znicz", a także do kina "Neptun" na Głównym Mieście. Pechowo nigdy nie byłem w "Bajce", choć wiem od wielu znajomych, że oni pierwsze filmy oglądali właśnie tam. Kino z Jaśkowej Doliny zostało ostatecznie zamknięte 12 lat temu, w lutym 2003 r.
Jakiś czas temu natrafiłem na źródła, które pozwalają zweryfikować i uzupełnić skąpą wiedzę tak o samym kinie, jak i o budynku, który "Bajka" zajmowała przez wiele lat. Myślę, że warto te informacje rozpowszechnić, tym bardziej, że przy okazji udostępniam grafikę (kiepskiej jakości, ale jednak) prezentującą obiekt jeszcze z okresu międzywojennego.
Wbrew temu, co sugeruje pośrednio wpis o kinie w Encyklopedii Gdańska (wzmiankując, że pierwszy seans kinowy w tym budynku miał miejsce 1 października 1945 r.), "Bajka" została otwarta dopiero 7 kwietnia 1946 r. Pierwszym filmem w repertuarze był polski dramat z 1937 r. pt. "Znachor". Część z Państwa zapewne zna drugą, o wiele późniejszą, bo z 1981 r., adaptację filmową powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza pod takim samym tytułem, którą wyreżyserował Jerzy Hoffman (wśród odtwórców głównych ról znalaźli się Jerzy Bińczycki i Anna Dymna).
Informacja o powstaniu budynku w 1925 r. (znów vide hasło w Encyklopedii Gdańska) jest błędna - obiekt został wybudowany dopiero w 1933 r.
Budynek pełnił rolę domu spotkań (Gemeindehaus) i jednocześnie kaplicy ewangelickiej gminy Lutra (Luthergemeinde), której główną świątynią był kościół przy dzisiejszej ul. Jana Matejki. Od momentu powstania gminy (wykształconej z wikariatu gminy Bożego Ciała z końcem XIX w.) liczba wiernych znacznie wzrosła, tak, że dla około 15 tysięcy ewangelików należących do wspólnoty na początku lat 30. ub. w. zupełnie niewystarczający był dotychczasowy dom spotkań, który łączył w sobie funkcje także pastorówki (zbudowany został w 1908 r.). Podjęto więc decyzję, by wznieść w niewielkim oddaleniu od świątyni zupełnie nowy budynek, który mógłby spełniać rolę zarówno kaplicy, jak i miejsca spotkań wiernych. O ile samo kino (urządzono w powojennym okresie) mogło pomieścić ponoć do 200 widzów, o tyle budynek pełniąc pierwotną funkcję w latach 1933-1945 oferował miejsce dla blisko 400 osób.
Poświęcenie nowego Gemeindehaus przy Jaśkowej Dolinie miało miejsce w niedzielę, 17 grudnia 1933 r. W uroczystości wzięli udział m. in. biskup ewangelicki, przedstawiciele Konsystorza Ewangelickiego oraz władz miejskich. Pastor Heck, gospodarz nowego obiektu, wygłosił przemówienie. Część artystyczną zapewnił Wrzeszczański Związek Śpiewaczy wraz z Chórem Kobiecym. W związku z patronem całej gminy, jak i przypadającą w 1933 r. 450. rocznicą narodzin Marcina Lutra, budynek miał zyskać nazwę Lutherhaus. Nie udało mi się jednak dotrzeć do informacji, na ile zabieg ten się udał i czy wierni faktycznie nazywali obiekt przy Jaśkowej Dolinie 14 tym mianem.
Nie można jednak zapomnieć, że uroczystość miała miejsce w Gdańsku, w którym od maja władzę dzierżyła już NSDAP. Podczas poświęcenia nowego domu spotkań i kaplicy na ścianach obiektu uroczyście zawieszono obraz z podobizną Martina Lutra, a tuż obok drugi z obliczem Adolfa Hitlera. W otwarciu brał udział także przedstawiciel "Niemieckich Chrześcijan", pronazistowskiego ruchu religijnego zrodzonego w niemieckim protestantyzmie...
Czy wiesz, że…
… w 2014 r. nakładem gdańskiego oddziału IPN pojawiła się w istocie pierwsza książka poświęcona historii gdańskiego kościoła ewangelickiego? To "Między śmiercią a diabłem. Kościół ewangelicki w Gdańsku w okresie rządów NSDAP (1933-1945)", której autorką jest Lucyna Żukowska. Praca przybliża przede wszystkim historię gdańskich ewangelików w kontekście postępującej nazyfikacji życia publicznego (w tym i działalności kościołów chrześcijańskich) w Wolnym Mieście Gdańsku oraz w latach II wojny światowej.
Jeśli dysponują Państwo informacjami lub materiałem ikonograficznym, na podstawie którego można byłoby uzupełnić dzieje kina "Bajka" lub samego budynku, które kino zajmowało – proszę o kontakt.
Propozycja cytowania: J. Daniluk, Garść uwag o dawnym kinie "Bajka" - www.jandaniluk.pl (data dostępu: dd.mm.rrrr).